Een opvoedingsproject kan slechts vorm krijgen binnen een bepaalde sociale en culturele context. Die context is de lokale leefgemeenschap, maar ook een bredere samenleving. Het ignatiaans opvoedingsproject leeft van de creatieve spanningen die in deze context aanwezig zijn en die oproepen om nieuwe wegen te gaan.

Leven van creatieve spanningen

De wereld staat bol van dimensies die op het eerste gezicht elkaars tegenpolen lijken. In het eigen leven voelen we de spanning tussen werk en privésfeer, tussen vrijheid en verbondenheid met anderen, tussen dromen en realiteit. Op wereldschaal leeft de spanning tussen verdere globalisering en de nood aan lokale verankering, tussen winstmaximalisatie en milieu, tussen sociale rechtvaardigheid en zelfontplooiing van het individu …  De ignatiaanse spiritualiteit beschouwt die spanningen als een bron van creativiteit. Ze nodigen uit tot onderscheiding in het licht van het Rijk Gods. We stellen ons de vraag: hoe kunnen we tussen de vele ons omringende krachten Gods droom voor de wereld realiseren? Een antwoord op die vraag veronderstelt het aanvaarden van de wereld, als écht onze wereld. Daarbij zijn spanningen geen zwart-wit tegenstellingen waarbij we moeten kiezen tussen het één of het ander: aan de twee kanten van de spanningsboog vinden we positieve aspecten. Beide polen kunnen op die manier op elkaar inwerken. Daarbij moeten we in dat spanningsveld gaan staan en het nieuwe dat eruit groeit, kansen geven.

Enkele uitdagingen voor het ignatiaanse opvoedingsproject

We leven in een maatschappij die waar wil voor haar geld. Onderwijs wordt meer en meer geëvalueerd in termen van output en van inzetbare competenties. Vorderingen moeten kwantificeerbaar en registreerbaar zijn. Maar ignatiaanse vorming beoogt juist tal van niet-kwantificeerbare, kwalitatieve doelstellingen. We richten ons fundamenteel op mensvorming, op ‘Bildung’. De tien ‘bewegingen’, zoals in deze tekst geformuleerd, zijn daar een uitdrukking van. Hoe geven we hieraan in de toekomst gestalte? Hoe combineren we de verwachting van de samenleving naar meetbare uitkomsten met de aandacht in ons opvoedingsproject voor vorming in de diepte? Via het internet krijgen we in één klik een wijde blik op de wereld. Er komt dan een razendsnelle stroom van informatie op ons af. Elke dag krijgen we nieuwe meningen en opinies voorgeschoteld. Hoe kunnen we in onze scholen tijd en ruimte maken voor diepgaande onderscheiding en reflectie? Snelheid kenmerkt trouwens het hele bestaan van de moderne mens: er moet zoveel mogelijk gepresteerd worden op zo kort mogelijke tijd. We hebben het gevoel dat de tijd voorbij raast, maar willen ook zoveel mogelijk ervaringen opdoen. Velen zijn daarom “moe van het moeten kiezen”. Hoe kan dit opvoedingsproject jongeren helpen om op de gepaste momenten tijd te nemen voor doordachte keuzes?  Het harde individualisme van de voorbije decennia lijkt enigszins getemperd: ook al blijft zelfontplooiing voor jongeren een prioriteit, zij streven ook naar verbondenheid en geborgenheid. Engagement is er zeker, maar vaak slechts bij momenten en met gelijkgezinden. Hoe realiseer je een gezamenlijk project met kansen tot persoonlijke ontwikkeling? Kunnen we jongeren de rijkdom leren zien van duurzaam engagement in een breder kader en op langere termijn? In Europa ondergaat het christendom een indringend seculariseringsproces. Dat proces heeft zeker een louterend effect. Maar toch: de band met de christelijke traditie is voor velen heel los, zo niet onbestaande geworden. Vertrouwdheid met de bijbel en met de figuur van Jezus Christus geeft kleur en richting aan het engagement van onze school. Bij gebrek daaraan gaat de essentiële inspiratie van de ignatiaanse vorming verloren. Hoe voeren we de dialoog over wat ons ten diepste bezielt? Hoe kunnen we de christelijke geloofstraditie op een hedendaagse manier in deze dialoog betrekken? Bovendien heeft migratie in onze samenleving een grotere culturele en religieuze diversiteit gebracht. De uitdaging om verschillende maatschappelijke groepen een plaats te geven, is enorm. Wij willen deze uitdagingen opnemen: racisme en kansarmoede bestrijden, de dialoog – ook op levensbeschouwelijk vlak – met respect voor elkaar aangaan. Een echte dialoog in wederzijds respect is een rijkdom en draagt bij tot het welzijn van heel de samenleving.

Ignatius’ inspiratie in de 21ste eeuw

De 21ste eeuw vertoont veel overeenkomsten met Ignatius’ tijd: de 16de eeuw, het scharnierpunt tussen middeleeuwen en moderniteit. Ook toen vond een indrukwekkende reeks veranderingen plaats: de mens verwierf een sterker bewustzijn van zijn eigenwaarde. De uitvinding van de boekdrukkunst bracht een veelheid van nieuwe ideeën in omloop, zoals het internet dat vandaag nog in hogere mate doet. Het protestantisme stelde het monopolie van de katholieke Kerk op de waarheid ter discussie, zoals de vele levensbeschouwingen elkaar nu ter discussie stellen. Ontdekkingsreizen openden de weg naar nieuwe continenten en vandaag leven we in een geglobaliseerde wereld. Net zo min als vroeger kunnen we vandaag voorspellen waar deze evoluties toe leiden. De figuur van Ignatius van Loyola is een voorbeeld van hoe we een weg kunnen uitstippelen naar een nog onbekende horizon. Bij hem vinden we onze inspiratie voor een actueel opvoedingsproject. Zo willen we aan jongeren de ruimte geven om te groeien en om een zoektocht te ondernemen naar wat een ‘vol’ menselijk leven kan zijn.